21 Ιαν ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ

01 τι είναι ναρκωτικό;

Οποιαδήποτε ουσία σε υγρή μορφή, σε σκόνη, σε ταμπλέτα, σε φυτική σύσταση, σε σπρέι, που επιδρά στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και αλλάζει την αντίληψη, το συναίσθημα, τη διάθεση, τη συμπεριφορά, τον τρόπο λειτουργίας του σώματος του ατόμου που τα χρησιμοποιεί, κατηγοριοποιείται με τον όρο «ναρκωτικό».

Τα ναρκωτικά ανάλογα με το είδος τους, επηρεάζουν τόσο το σώμα όσο και τον ψυχισμό του ανθρώπου και μπορούν να προκαλέσουν σωματική ή/και ψυχική εξάρτηση.

02 Ποιες ουσίες θεωρούνται ναρκωτικά;

Ο όρος «ναρκωτικά» δεν περιλαμβάνει μόνο τις παράνομες ουσίες, όπως το χασίς, την ηρωίνη, την κοκαΐνη, το χάπι «έκσταση». Περιλαμβάνει και ουσίες που η χρήση τους είναι νόμιμη. Η χρήση του αλκοόλ και του καπνού είναι απολύτως νόμιμη (για τους ενήλικες) και ενταγμένη στην κοινωνική ζωή, η κατάχρησή τους, όμως, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή εξάρτηση και προβλήματα υγείας.

Η κατάχρηση ηρεμιστικών και αγχολυτικών χαπιών μπορεί, επίσης, να οδηγήσει σε εξάρτηση. Ουσίες εισπνεόμενες, όπως σπρέι, κόλλες, βενζίνη, αέριο από γκαζάκια βουτανίου, φαίνεται να μη συνδέονται με αυτό που λέμε «ναρκωτικό», κατατάσσονται, όμως, στις εξαρτησιογόνες ουσίες.

03 Τι είναι εξάρτηση ;

Η εξάρτηση χαρακτηρίζεται από την έντονη προσήλωση ενός ατόμου προς ένα αντικείμενο ή άλλο άτομο. Ο εξαρτημένος δημιουργεί/επικεντρώνει τη ζωή του γύρω από το αντικείμενο της εξάρτησής του.

Εξάρτηση από ουσίες είναι η κατάσταση απόλυτου εθισμού του ανθρώπου, κατά την οποία κυριαρχείται από την έντονη ανάγκη λήψης της ουσίας. Η σωματική εξάρτηση εμφανίζεται όταν το σώμα του ανθρώπου έχει προσαρμοστεί στην ουσία και αναπτύσσει συμπτώματα όταν σταματήσει τη χρήση (το ονομαζόμενο στερητικό σύνδρομο).

Η ψυχολογική εξάρτηση εμφανίζεται όταν ο άνθρωπος έχει ανάγκη από τη χρήση της ουσίας για να νιώσει καλά, να διώξει το άγχος ή την ψυχική πίεση ή απλά για να νιώθει φυσιολογικός και να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής. Η ψυχολογική εξάρτηση, σε σύγκριση με τη σωματική, είναι πιο σημαντική και είναι αυτή που απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο για να αντιμετωπιστεί. Δε δημιουργούν όλες οι ουσίες και τις δυο μορφές εξάρτησης.

04 Υπάρχουν στάδια στη χρήση, κατάχρηση και εξάρτηση από ουσίες;

Η πορεία ενός ατόμου προς την εξάρτηση περιλαμβάνει τέσσερα βασικά στάδια. Η πορεία αυτή δεν είναι προδιαγεγραμμένη ή δεδομένη. Το άτομο μπορεί να σταματήσει αυτή την εξέλιξη σε κάθε ένα από τα στάδια που αναφέρονται στη συνέχεια, ιδιαίτερα αν λάβει υποστήριξη.

Πειραματισμός

Η χρήση γίνεται μαζί με άλλους ή μόνος. Συνήθως, όμως, η ουσία προσφέρεται από άλλους. Η περιέργεια και η πίεση της ομάδας λειτουργούν ενισχυτικά σ’ αυτή τη φάση. Τομείς, όπως η εργασία, το σχολείο, η υγεία, τα οικονομικά, δεν επηρεάζονται. Το να δοκιμάσει κάποιος δεν σημαίνει ότι θα εξαρτηθεί. Όλοι, όμως, οι εξαρτημένοι ξεκίνησαν από μια δοκιμή.

Ενεργή αναζήτηση

Μιλάμε πια για συναναστροφή με χρήστες ουσιών και αναζήτηση της ουσίας με στόχο την αλλαγή της διάθεσης. Αρχίζουν να φαίνονται μικρές επιπτώσεις στα οικονομικά αλλά και σε τομείς όπως η εργασία και η υγεία. Σημειώνεται αλλαγή στις παρέες και πιθανά στις σχολικές επιδόσεις.

Ενασχόληση

Παρουσιάζεται σημαντική αύξηση της χρήσης. Η ψυχική ή και η σωματική εξάρτηση κάνουν την εμφάνισή τους. Άμεσες είναι οι επιπτώσεις στα οικονομικά. Παρουσιάζονται προβλήματα διατροφής και διαταραχές στον ύπνο. Το άτομο θέτει τη ζωή του σε πολλούς κινδύνους (ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, τροχαία ατυχήματα). Το άτομο που κάνει χρήση χαρακτηρίζεται από ασυνέπεια και χαμηλή απόδοση σε ό,τι σχετίζεται με την οικογένεια, την εργασία, ή το σχολείο. Οι σχέσεις με τους γύρω του διαταράσσονται, το άτομο αρχίζει να απομονώνεται.

Εξάρτηση

Η χρήση είναι πλέον το επίκεντρο της ζωής του ατόμου. Οι φίλοι είναι κυρίως χρήστες. Βρίσκεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο για εμπλοκή σε παράνομες  δραστηριότητες και νομικά προβλήματα. Κάνει χρήση μόνος του και παίρνει υψηλές δόσεις. Είναι πολλά πλέον τα συμπτώματα στην υγεία (σωματική – διανοητική – ψυχική – κοινωνική). Τα περισσότερα παιδιά μεγαλώνουν χωρίς αυτή την επιλογή ζωής. Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν και νέοι που καταλήγουν σ’ αυτή την επιλογή, αποκτώντας έτσι σταδιακά σοβαρά και μεγάλα προβλήματα.

05 Ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν στην χρήση και την εξάρτηση ;

Η χρήση ναρκωτικών ή η κατάχρησή τους από ένα άτομο ή μια ομάδα ανθρώπων σπάνια είναι αποτέλεσμα ενός μόνο αιτιολογικού παράγοντα. Η εξάρτηση δεν εμφανίζεται ξαφνικά στη ζωή ενός ανθρώπου. Οι παράγοντες που συντελούν και δημιουργούν προϋποθέσεις για την εμφάνισή της αναπτύσσονται τις περισσότερες φορές κατά την παιδική ηλικία.

Στην ηλικία αυτή μπαίνουν οι πρώτες βάσεις για τη δημιουργία αξιών, αρχών και στάσεων. Συμβαίνουν ραγδαίες αλλαγές και οι επιδράσεις που δέχεται σ’ αυτή την ηλικία το παιδί είναι καθοριστικές για τη μετέπειτα εξέλιξη. Αυτή η περίοδος καθορίζεται άμεσα από την οικογένεια, το σχολείο αλλά και από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.

Έρευνες δείχνουν ότι για την εμφάνιση της χρήσης, κατάχρησης και εξάρτησης από ουσίες συμβάλλουν πολλοί και σύνθετοι παράγοντες που αλληλεπιδρούν και διακρίνονται σε τρεις βασικές κατηγορίες (ο βαθμός συμμετοχής της καθεμιάς είναι διαφορετικός σε κάθε περίπτωση):

• Το οικογενειακό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο ζει το άτομο
• Οι βιολογικοί παράγοντες και η προσωπικότητα του ατόμου
• Η δράση της ουσίας

Κάποιοι από τους επιβαρυντικούς παράγοντες

• Η ανοχή ως προς τη χρήση ουσιών
• Η διαθεσιμότητα των ουσιών
• Ο κοινωνικός αποκλεισμός
• Η αποξένωση
• Η έλλειψη υποστηρικτικών κοινωνικών δομών
• Ο καταναλωτικός τρόπος ζωής
• Η πίεση, το άγχος
• Η έλλειψη ευκαιριών επαγγελματικής απασχόλησης
• Η παρέα με χρήστες ουσιών
• Το χαοτικό οικογενειακό περιβάλλον
• Η χρήση και κατάχρηση ουσιών από τους γονείς
• Η έλλειψη συναισθηματικών δεσμών στην οικογένεια
• Η βία, η παραμέληση, οι υπέρμετρες οικογενειακές συγκρούσεις
• Η αναποτελεσματική επίβλεψη από τους γονείς
• Οι υπέρμετρες και μη ρεαλιστικές προσδοκίες
• Ο ψυχικός πόνος
• Η μοναξιά
• Η χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Η έλλειψη ορίων
• Η αβεβαιότητα ως προς αξίες, στόχους, προτεραιότητες
• Η έλλειψη δεξιοτήτων ζωής (λήψης αποφάσεων, αυτοελέγχου, υπευθυνότητας, αντίστασης, διεκδίκησης κ.α.)
• Η έλλειψη επικοινωνίας
• Η αδυναμία διαχείρισης έντονων συναισθημάτων και ματαιώσεων
• Η ασυγκράτητη παρορμητικότητα
• Η ανία, η πλήξη
• Η αναζήτηση διαρκούς ευτυχίας και ευχαρίστησης
• Η αρχική χρήση ουσιών κατά την προεφηβεία
• Η σχολική αποτυχία σε σταθερή βάση
• Η πρόωρη αντικοινωνική συμπεριφορά

Κάποιοι προστατευτικοί παράγοντες

• Προσωπικές δεξιότητες του ατόμου (αυτοπεποίθηση-αυτοεκτίμηση, αυτοέλεγχος, αναγνώριση, έκφραση και διαχείριση έντονων συναισθημάτων, στοχοθέτηση, κλπ)
• Κοινωνικές δεξιότητες του ατόμου (επικοινωνία, συνεργασία, αντίσταση, υπευθυνότητα, επίλυση προβλημάτων, κριτική σκέψη και λήψη αποφάσεων, κοινωνική ευαισθησία κλπ)
• Ασφάλεια και σταθερότητα
• Συναισθηματική σταθερότητα
• Ενήλικες και συνομήλικοι φίλοι: θετικά πρότυπα ζωής
• Σταθεροί οικογενειακοί δεσμοί
• Υποστηρικτικά δίκτυα γύρω από το άτομο και την οικογένεια
• Ύπαρξη στόχων και ιδανικών που δίνουν όραμα για τη ζωή
• Ισχυροί δεσμοί με τους θεσμούς κοινωνικοποίησης, όπως η οικογένεια, το σχολείο
• Δυνατότητες ένταξης και ενσωμάτωσης
• Δέσμευση στο σχολείο
• Σχολική επιτυχία και συμμετοχή στα σχολικά δρώμενα
• Ευκαιρίες για συμμετοχή των νέων σε δραστηριότητες της τοπικής κοινότητας
• Οικονομική και κοινωνική σταθερότητα
• Μειωμένη πρόσβαση στις ουσίες

06  Να μιλήσω και πώς στο παιδί μου για τα ναρκωτικά;

Η κατάλληλη ηλικία για να συζητηθεί το θέμα αυτό με το παιδί είναι όταν το ίδιο το ζητήσει με τις ερωτήσεις του. Καλό είναι να αναρωτηθεί ο γονιός:

• Έχει το παιδί εκφράσει την ανάγκη για αυτή την πληροφόρηση;
• Μπορεί να αντιληφθεί αυτά που θέλουμε να συζητήσουμε μαζί του;
• Νιώθει ελεύθερο για να εκφράσει τέτοιες ανησυχίες ή ερωτήσεις στους γονείς του;
• Έχει η οικογένεια δημιουργήσει στην καθημερινότητά της κλίμα επικοινωνίας μεταξύ των μελών της;

Εάν το παιδί ή ο έφηβος ρωτήσει ή ζητήσει να μιλήσει με το γονιό του για το θέμα, αυτό σημαίνει ότι κάτι το έχει απασχολήσει ή προκαλέσει ώστε να επιθυμεί να το διερευνήσει περισσότερο. Καλό είναι πριν από οποιαδήποτε συζήτηση με το παιδί οι ίδιοι οι γονείς να έχουν ενημερωθεί για το θέμα αυτό. Παρ’ όλα αυτά, οι γονείς δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουν τα πάντα, αλλά να ξέρουν ότι το σημαντικό είναι το τι κάνουν οι ίδιοι και όχι το τι λένε. Το πόσο συνεπείς είναι οι πράξεις τους με τα λόγια τους. Η υποστήριξή σας μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αντισταθεί, εάν βρεθεί υπό πίεση να δοκιμάσει ναρκωτικά.

Η εντύπωση που έχουν πολλοί γονείς ότι πρέπει να είναι τέλειοι μπορεί να είναι εμπόδιο στη σχέση τους με το παιδί τους. Είναι μάλλον απίθανο αυτή η στάση να οδηγήσει τα παιδιά να διαχειριστούν τις δικές τους ανασφάλειες και αδυναμίες. Οι γονείς μπορούν κατά περίπτωση να παραδέχονται ότι δεν τα γνωρίζουν όλα. Αυτή η στάση δημιουργεί δεσμούς, είναι ειλικρινής και κάνει τους γονείς πιο ευπρόσιτους.

 07 Πώς μπορεί να καταλάβει κάποιος ότι το παιδί κάνει χρήση ουσιών ;

Δεν υπάρχουν ξεκάθαρα συμπτώματα της χρήσης ουσιών, ιδιαίτερα όταν το παιδί μπορεί να βρίσκεται στα αρχικά στάδια. Όμως, είναι σημαντικό οι γονείς να έχουν μια τέτοια συναισθηματική σχέση με το παιδί τους, ώστε πολύ νωρίτερα να αναγνωρίσουν χαρακτηριστικά που δεν σχετίζονται άμεσα με τη χρήση και την εξάρτηση αλλά μπορεί να αφορούν προβληματική ανάπτυξη του παιδιού. Τέτοια μπορεί να είναι:

• Η παθητικότητα και η έλλειψη ανεξαρτησίας
• Η έλλειψη αυτοπεποίθησης
• Η απροθυμία να επιλύει συγκρούσεις και η αδυναμία να επιδεικνύει αυτοέλεγχο
• Η αδυναμία να ξεπερνά τα προβλήματα και τις ματαιώσεις
• Η δυσκολία να δημιουργεί και να διατηρεί φιλίες

Μερικές φορές είναι δύσκολο να αναγνωρίσει κάποιος τη διαφορά ανάμεσα στην κανονική εφηβική συμπεριφορά και στη συμπεριφορά που δημιουργείται από τη χρήση ουσιών. Αλλαγές που είναι ακραίες ή που διαρκούν περισσότερο από μερικές μέρες μπορεί να είναι μια ένδειξη.

Σκεφτείτε τις επόμενες ερωτήσεις:

• Φαίνεται το παιδί σας απόμακρο, μελαγχολικό, κουρασμένο, απρόσεχτο σε σχέση με την προσωπική του περιποίηση;
• Έχει αρχίσει να γίνεται εχθρικό, επιθετικό και μη συνεργάσιμο ;
• Έχει ξαφνικές αλλαγές στη διάθεσή του από χαρούμενο και ζωηρό σε σκυθρωπό, αμίλητο και κακόκεφο;
• Έχουν χειροτερέψει οι σχέσεις του παιδιού σας με τα άλλα μέλη της οικογένειας;
• Έχει απομακρύνει ή παρατήσει τους παλιούς του φίλους;
• Παρουσιάζει χαμηλή σχολική απόδοση και πολλές απουσίες;
• Έχει χάσει το ενδιαφέρον του για τις αγαπημένες του δραστηριότητες;
• Έχουν αλλάξει οι συνήθειες του παιδιού σας όσον αφορά τη διατροφή και τον ύπνο του (π.χ. υπνηλία ή αϋπνία, απώλεια όρεξης);
• Λέει πολλά ψέματα και παρουσιάζει έντονη μυστικοπάθεια;
• Παρουσιάζονται ανεξήγητες απώλειες χρημάτων ή αντικειμένων από το σπίτι;
• Παρουσιάζονται ασυνήθιστες μυρωδιές, λεκέδες ή σημάδια στο σώμα, τα ρούχα ή στο δωμάτιό του;
• Έχετε βρει ασυνήθιστη σκόνη, χάπια, κομμάτια αλουμινόχαρτο, πλαστικά καλαμάκια, χαρτάκια για τσιγάρο, βελόνες ή σύριγγες

Θετικές απαντήσεις στην πλειοψηφία αυτών των ερωτήσεων μπορεί να δείχνουν ότι το παιδί κάνει χρήση ουσιών. Όμως, κάποιες από αυτές τις ενδείξεις μπορεί, επίσης, να εμφανίζονται σε ένα παιδί το οποίο δεν χρησιμοποιεί ουσίες αλλά μπορεί να έχει άλλα προβλήματα. Εάν έχετε αμφιβολία, ζητήστε βοήθεια.

08 Ποιες άλλες συμπεριφορές είναι εξαρτητικές ;

Ο άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει συμπεριφορές εξάρτησης όχι μόνο με ουσίες. Εξαρτητικές μπορεί να είναι και οι σχέσεις με άλλους ανθρώπους, με μέλη της οικογένειας, με τη δουλειά, με το υπερβολικό φαγητό, με τα τυχερά παιχνίδια, με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Όταν ερχόμαστε στη ζωή και για τα πρώτα χρόνια, βιώνουμε καταστάσεις εξάρτησης που είναι λειτουργικές και εξυπηρετούν ανάγκες της εκάστοτε ηλικιακής φάσης. Έχει σημασία μέσα από αυτή τη πορεία το άτομο να έχει τη δυνατότητα να καλλιεργήσει και να αναπτύξει χαρακτηριστικά που θα του επιτρέψουν να ζει αυτόνομα, μέσα από σχέσεις λειτουργικές που εμπεριέχουν την αλληλεξάρτηση αλλά όχι την απόλυτη εξάρτηση.

09  Μπορεί κάποιος να εθιστεί στο διαδίκτυο και τα video games ;

Η αυξανόμενη χρήση των νέων τεχνολογιών ως μέσου επικοινωνίας καθιστά πιθανή για όλους μας τον εθισμό στη χρήση του διαδικτύου και των video games. Ωστόσο, ιδιαίτερα οι έφηβοι είναι περισσότερο ευάλωτοι σε αυτήν την εξάρτηση, καθώς η ενασχόλησή τους με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τις νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο τους προσφέρει πολλές δυνατότητες μάθησης, εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας. Στο πλαίσιο αυτό περνούν όλο και περισσότερες ώρες μπροστά στους υπολογιστές τους, προκειμένου να επικοινωνήσουν (chat rooms), να παίξουν (online games), να μπουν σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης (facebook), να αναζητήσουν πληροφορίες, να αγοράσουν προϊόντα ή να δεχτούν υπηρεσίες. Επιπλέον, οι δυσκολίες επικοινωνίας στην οικογένεια ή οι δυσκολίες ένταξης στο σχολικό περιβάλλον  είναι παράγοντες που συντείνουν στην ανάπτυξη του φαινομένου.

 10  Ποια είναι τα σημάδια ανησυχίας για πιθανή προβληματική χρήση του διαδικτύου ;

Τα πρόδρομα συμπτώματα στην περίπτωση της προβληματική χρήσης του διαδικτύου είναι:

• ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης
• η μονομανία
• η παραμέληση των υποχρεώσεων και άλλων ασχολιών
• η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης
• η απομόνωση και η μείωση του χρόνου που αφιερώνεται σε    δραστηριότητες και σε φίλους
• η επιθετικότητα
• η μεταβολή της συμπεριφοράς
• η αδιαφορία για πράγματα που παλιά προκαλούσαν ευχαρίστηση
• οι πονοκέφαλο
• η ξηρότητα οφθαλμών κ.ά.

Όταν η προβληματική χρήση εξελίσσεται σε εθισμό οι έφηβοι τείνουν να γίνονται βίαιοι με τους γονείς ή τους φίλους τους, να μένουν χωρίς ύπνο, νερό ή φαγητό, να λείπουν για ημέρες από το σπίτι (π.χ. σε internet cafe), να διακόπτουν το σχολείο, να απομονώνονται και να μελαγχολούν, να μη φροντίζουν σωστά τον εαυτό τους, να μη μπορούν να περιορίσουν τη χρήση, αν και γνωρίζουν τα προβλήματα που τους δημιουργεί, να μη συνειδητοποιούν την κατάσταση, ώστε να αναζητήσουν ή να δεχθούν βοήθεια.

11   Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς προκειμένου να προστατεύσουν τα παιδιά τους από μια μελλοντική εξάρτηση από το διαδίκτυο ;

Από νωρίς οι γονείς χρειάζεται να θέτουν όρια στη χρήση του διαδικτύου. Τα όρια αυτά, όσο μεγαλώνει ο έφηβος, είναι καλό να συζητιόνται και μαζί του. Πιο συγκεκριμένα οι γονείς μπορούν να:

• ορίσουν ένα πλαίσιο χρήσης του υπολογιστή ανάλογα με την ηλικία και τα ενδιαφέροντα του παιδιού
• ενημερώσουν τα παιδιά τους από μικρή ηλικία για τα φαινόμενα «εθισμού» και παρενόχλησης
• αφιερώνουν χρόνο και να απασχολούνται μαζί με τα παιδιά τους στο διαδίκτυο
• τοποθετούν τον υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο, ώστε το παιδί να μην απομονώνεται και οι ίδιοι να μπορούν να το ελέγχουν
• να κάνουν χρήση εργαλείων και φίλτρων για επιβλαβείς ιστοσελίδες
• μάθουν στα παιδιά τους πώς να προστατεύουν την ιδιωτική τους ζωή στο Διαδίκτυο, όπως κάνουν και στον πραγματικό κόσμο
• ζητήσουν αμέσως βοήθεια, αν παρατηρήσουν υπερβολική χρήση ή/και συμπεριφορές εθισμού

Αν λοιπόν ανάμεσα στην πραγματικότητα και τους μύθους των εθισμών υπάρχει μια «μαγική λέξη» αυτή είναι η πρόληψη που περιλαμβάνει κάθε προσπάθεια για μείωση ή καθυστέρηση της ζήτησης οποιαδήποτε συμπεριφορά εξάρτησης. Είναι σημαντικό να λειτουργεί σε πολλά επίπεδα και ξεκινά από μικρές ηλικίες. Μέθοδοι, όπως η απλή ενημέρωση για τις συνέπειες των εθισμών, ο εκφοβισμός και η ρητή απαγόρευση της χρήσης, δεν έφεραν σημαντικά αποτελέσματα. Η πρόληψη έχει να κάνει με έναν καθημερινό τρόπο ζωής και την καλλιέργεια μιας στάσης ζωής η οποία σέβεται τον άνθρωπο και τις ανάγκες του.

Πηγές:(http://www.prevention.gr,  www.youth-health.gr )

Μοιραστείτε το!